Adolygiad o saethu adar hela a'r hyn y mae'n ei olygu i Gymru

English version available here. 

Y mis diwethaf, cyhoeddodd yr RSPB ei bolisi newydd ar saethu adar hela. Yn y blog yma, mae Pennaeth Rhywogaethau RSPB Cymru, Julian Hughes, yn edrych ar sut y bydd hyn yn effeithio ar ein gwaith yng Nghymru.

Y pwynt pwysicaf i'w wneud yw nad ydym yn ystyried bod y rheolaeth sy'n gysylltiedig ag adar hela yn wahanol i'r hyn a ddisgwyliwn gan unrhyw fath o reolaeth tir, megis ffermio a chynhyrchu coed. Mae RSPB Cymru eisiau gweld Cymru sy'n deg, yn ddiogel o ran hinsawdd, yn gyfoethog o ran byd natur ac yn iach. Mae arnom angen ecosystemau sydd â chysylltiadau da ac sy'n helpu i fynd i'r afael â'r argyfyngau hinsawdd a byd natur.

Dyma sylfaen y Pum Cam tuag at Adferiad Gwyrdd a gyhoeddwyd gennym yn ddiweddar. Yn gryno, mae'n rhaid i saethu adar hela yng Nghymru fodloni gofynion cyfreithiol Llywodraeth Cymru o ran sicrhau rheolaeth gynaliadwy ar adnoddau naturiol (SMNR).

Mae saethu adar hela, yn enwedig saethu grugieir yn yr ucheldiroedd, wedi cael effaith hanesyddol ar fywyd gwyllt a rheolaeth ardaloedd lled-naturiol yng Nghymru, er ei fod yn dylanwadu ar ran lai o Gymru o'i gymharu â llawer o ardaloedd yn Lloegr a'r Alban. Dim ond llond llaw o rostiroedd sydd bellach yn cael eu rheoli ar gyfer saethu grugieir, gan gynnwys y rhai ym Mhartneriaeth Rhostir Powys sy'n cael eu hariannu'n rhannol gan Lywodraeth Cymru.

Mae saethu adar hela anfrodorol a ryddhawyd, sef ffesantod a phetris coesgoch yn bennaf, yn digwydd ar raddfa fwy eang. Amcangyfrifwyd bod ffesantod yn cael eu rhyddhau i'w saethu mewn tua 4% o goetiroedd Cymru, ac mae'r rhain, ar sail yr Atlas Adar sy’n Gaeafu, wedi'u crynhoi fwyaf ym Mhowys, de Sir Ddinbych ac Ynys Môn.

Mae tua 57 miliwn o adar hela yn cael eu rhyddhau i gefn gwlad y DU bob blwyddyn. Er nad oes ffigurau ar wahân ar gael i Gymru, rydym yn amcangyfrif bod tua 5% o'r cyfanswm hwn yn cael ei ryddhau yng Nghymru. Mae nifer y ffesantod a gofnodwyd gan Arolwg Adar Bridio’r BTO/JNCC/RSPB wedi cynyddu 46% yng Nghymru er 1995.

Mae miloedd o adar hela, fel ffesantod, yn cael eu rhyddhau yng Nghymru bob blwyddyn (Ben Andrew, rspb-images.com)

Mae'r rhifau blaenllaw yn rhai mawr - efallai bod hyd at dair miliwn o adar yn cael eu rhyddhau i gefn gwlad Cymru bob blwyddyn. Ond rydyn ni am ganolbwyntio ar yr effeithiau ar fyd natur yng Nghymru, sydd eisoes yn ei chael hi'n anodd i raddau helaeth o ganlyniad i ddegawdau o reoli tir yn anghynaladwy, a'r argyfwng hinsawdd. Mae bylchau mewn gwybodaeth y mae angen eu llenwi, ond ni ddylid defnyddio hyn fel esgus i fynd i'r afael â rhai o'r materion sy'n eglur.

Pa newidiadau rydyn ni am eu gweld?

1. Rhoi terfyn ar ddefnyddio bwledi plwm, sy'n peri risg iechyd i adar a phobl sy'n bwyta helgig yn y gadwyn fwyd. Mae dewisiadau amgen ar gael yn eang, ac nid oes angen defnyddio plwm. Rydym yn gwybod bod y gymuned saethu yn cefnogi hyn, a chredwn y bydd deddfwriaeth yn helpu i symud y newid hwn ar frys. Rydym yn galw ar bob plaid wleidyddol i ymrwymo i wneud Cymru’n ddi-blwm yn eu maniffestos ar gyfer etholiadau Senedd y flwyddyn nesaf.
2. Rhoi terfyn ar ladd adar ysglyfaethus yn anghyfreithlon. Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda Llywodraeth Cymru, Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC), sefydliadau saethu a ffermio, a phedwar heddlu Cymru. Mae adfer adar ysglyfaethus, fel y barcud coch, yn stori o lwyddiant i'w dathlu, ond nid yw'r defnydd anghyfreithlon o wenwynau yn lleihau. Rydym yn ddiolchgar i Lywodraeth Cymru am gefnogi ein gwaith i fynd i'r afael â lladd adar ysglyfaethus yn anghyfreithlon
3. Byddwn yn pwyso ar Gymru i gael prosesau cyfreithiol cadarn, sy'n cael eu harwain gan dystiolaeth ac yn gynaliadwy, ar gyfer unrhyw ladd adar a mamaliaid brodorol Mae CNC yn adolygu sut mae'n caniatáu lladd a thrapio adar. Bydd RSPB Cymru yn cyfrannu tystiolaeth a'i brofiad i'r adolygiad hwn, gan gynnwys ffyrdd y medrir gwella’r rheoliadau ymhellach. Mae angen cyllid digonol ar CNC i gasglu a dadansoddi data ar rywogaethau y gellir eu hela a rhywogaethau a ledir o dan drwydded; fel arall nid oes ganddo unrhyw ffordd o ddeall effeithiau ei pholisïau ei hun ar fyd natur.
4. Mae adfer mawndir ar raddfa fawr yng Nghymru yn hanfodol a rhaid ei gyflawni ar fyrder. O ystyried yr argyfwng hinsawdd, mae hyn yn gofyn am roi terfyn ar losgi llystyfiant sy’n tyfu ar fawn sy’n ddyfnach na 30cm. Mae gan God Llosgi Grug a Glaswellt Cymru ragdybiaeth yn erbyn llosgi ar fawn sy’n ddyfnach na 50cm, felly rydym yn rhagweld y bydd hwn yn newid cymharol gymedrol. Mae'n hanfodol bod Cymru yn cytuno, yn mabwysiadu ac yn ariannu strategaeth mawndir uchelgeisiol fel rhan o adeiladu adferiad gwyrdd.
5. Dylid cael system drwyddedu i reoleiddio saethu grugieir wedi'i gyrru. Dylai unrhyw newidiadau i ddeddfwriaeth yn yr Alban neu Loegr gael eu hadlewyrchu yma i sicrhau nad yw Cymru yn agored i gael ei hecsbloetio oherwydd rheolau llai caeth. Un enghraifft o lle mae hyn wedi digwydd gan achosi effaith amgylcheddol yw’r ffordd mae rheolau cynllunio wedi’u dehongli gan ganiatáu cynnydd enfawr mewn unedau dofednod dwys yng Nghanolbarth Cymru a chymhwyso gwahanol Barthau Perygl Nitradau a arweiniodd at symudiad mewn ffermio tatws o Swydd Henffordd i Ddyffryn Gwy.

Mae ein hadolygiadau o dystiolaeth yn tynnu sylw at bryderon ynghylch effaith rhyddhau nifer fawr o adar hela i gefn gwlad. Er enghraifft, gall rhyddhau adar hela arwain at niferoedd uwch o anifeiliaid eraill, fel llwynogod, a all gynyddu'r risg ysglyfaethu i adar sy'n nythu ar y ddaear fel cornchwiglod. Byddwn yn tynnu sylw at y pryderon hyn gyda CNC, Llywodraeth Cymru a'r rhai sy'n rheoli digwyddiadau saethu yng Nghymru. Byddwn hefyd yn pwyso am weithredu i sicrhau cydymffurfiad llawn â'r rheolau presennol, fel y gofyniad i gofrestru digwyddiadau saethu sy'n rhyddhau mwy na 50 o adar hela.

Mae grugieir du yn rhywogaeth sydd dan fygythiad sy'n dibynnu ar gynefinoedd rhostir yr ucheldir (Andy Hay, rspb-images.com)

Mae RSPB Cymru wedi gweithio gydag ystadau a ffermydd sydd â buddiannau saethu i helpu bywyd gwyllt sydd dan fygythiad, fel grugieir du yng ngogledd Cymru. Ond rydym yn bryderus iawn am effeithiau rheoli adar hela anghynaladwy, gan gynnwys ar ein gwarchodfeydd natur ac ardaloedd gwarchodedig sy’n agos at safleoedd rhyddhau adar hela. Yn ystod yr wythnosau ers cyhoeddi polisi newydd yr RSPB, rydym wedi derbyn galwadau o gefnogaeth gan saethwyr ac eraill.

Gobeithiwn y bydd perchnogion a syndicetiau saethu yng Nghymru yn clywed y galwadau hynny ac yn dangos arweinyddiaeth sy'n rhoi Cymru ar y blaen o ran codi safonau ar gyfer saethu cynaliadwy.

* Mae ein polisi wedi cael ei lywio gan adolygiadau helaeth o'r dystiolaeth, y gallwch ddarllen amdanynt yma.