Datgelu Gwastadeddau Gwent

English version available here.

Mae Gwastadeddau Gwent yn ne ddwyrain Cymru yn le arbennig dros ben. Ar yr edrychiad cyntaf, efallai nad yw’n ymddangos fel lle hynod. Gan ymestyn o bob ochr i Gasnewydd, mae’r dirwedd wastad yn rhoi’r argraff nad oes llawer yn digwydd yma. Fodd bynnag, mewn gwirionedd, mae’r lle yn fwrlwm o fywyd gwyllt, ac mae’r hanes a'r dreftadaeth yn ymestyn dros ganrifoedd, ac yn wirioneddol ddifyr.

Dychmygwch eich bod yn berchen â pheiriant teithio mewn amser. Gosodwch y peiriant i tua dwy fil o flynyddoedd yn ôl, ac mae’n bosib y byddwch yn cyfarfod Rhufeiniaid, wrthi’n brysur yn trin y tir. Roedd Gwastadeddau Gwent arfer bod o dan lefel y môr, ond fe gychwynnodd y Rhufeiniaid i dyllu ffosydd a gylïau i ddraenio’r ardal i’w wneud yn addas i’w ffermio. Roedd hyn yn gychwyn ar hanes hir o reoli dŵr yn yr ardal, a dros y canrifoedd, mae pobl wedi parhau a’r traddodiad hwn. Yr hyn a welwn heddiw yw Gwastadeddau Gwent, sef clytwaith o gaeau isel wedi ei farcio gan gannoedd o filltiroedd o ffosydd sy’n llawn dŵr.

Y rhwydwaith o’r ffosydd hyn sydd yn cynnal bywyd gwyllt anhygoel yr ardal. Mae’n cefnogi adar fel y gornchwiglen, glas y dorlan a’r dylluan wen, ac yn fwy diweddar, pâr cyntaf o aranod yn nythu yma yn 2016 – dyna’r tro cyntaf ers 400 mlynedd. Mae’n bosib gweld mamaliaid sydd yn hoff o ddŵr, fel dyfrgwn a llygod y dŵr, yn hela a’n chwilota am fwyd, ac mae pryfed prin fel y gardwenynen fain hefyd yn ffynnu yma.

Dathlu hanes a bywyd gwyllt

Mae cael hanes a bywyd gwyllt mor gyfoethog yn rheswm dros gael dathliad. Dyna pam fod RSPB Gwlyptiroedd Casnewydd, fel rhan o Raglen Partneriaeth Lefelau Byw, wedi derbyn arian gan Gronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol i helpu ymwelwyr i ddeall a gwerthfawrogi sut y mae dŵr wedi siapio’r bywyd gwyllt a hanes y dirwedd. Fe gaeth Rubin Eynon, artist o Gastell-nedd, ei gomisiynu i ddylunio a chreu cerflun sydd yn portreadu stori anhygoel y rhan fach hon o Gymru.

Y canlyniad ydi model topograffig hardd a manwl o Gwastadeddau Gwent, wedi ei wneud ag efydd. Yn syml, mae model topograffig yn dangos siâp y dirwedd, o’r bryniau, caeau a ffosydd sydd i’w cael yno. Mae’n rhoi syniad o sut y mae dŵr yn cael ei reoli yma, a sut y mae hyn wedi creu cartrefi delfrydol i adar, planhigion ag anifeiliaid sydd wrth eu boddau â dŵr.

Mae’r model hefyd yn dangos rhai o brif nodweddion yr ardal, fel Pont Gludo eiconig Casnewydd, a rhai o’r anifeiliaid sy’n ymgartrefu yn Gwastadeddau Gwent. Mae’r model yn dod gyda llinell amser o ddur, sydd yn adrodd stori’r Gwastadeddau, o’r dyddiau cyn hanesyddol i'r presennol.

Dadorchuddio’r model

Nid oedd gosod y model yn dasg hawdd. Roedd ceisio symud darn o fetel sy’n pwyso hanner tunnell yn sicr yn dod hefo ychydig o sialensiau. Ond diolch i gymorth a gwaith caled ein gwirfoddolwyr a’n staff gwych, fe gafodd y model ei osod yn ei le mewn amser a heb unrhyw ddamwain!

Fe ddadorchuddwyd y model yn gyhoeddus ar 8 Mehefin yn RSPB Gwylptiroedd Casnewydd gan Lywydd yr RSPB, Miranda Krestovnikoff. Mewn diwrnod yn llawn gweithgareddau, roedd yn gyfle gwych i arddangos y cerflun arbennig hwn. Fe agorodd y warchodfa ei drysau i arddangosfa newydd sy’n cynnwys casgliad o offer replica ac arteffactau sy’n dyddio’n ôl i’r cyfnod Mesolithig.

Ewch i dudalen RSPB Gwlyptiroedd Casnewydd i ddysgu mwy am ddigwyddiadau’r warchodfa, a medrwch hefyd fynd draw i wefan Lefelau Byw i chwilio am ddigwyddiadau sy’n digwydd yn ardal Gwastadeddau Gwent!