**SCROLL FOR ENGLISH**
Un o swyddi rheolaidd pwysig yma ar Ynys Dewi yw ein monitor bioddiogelwch. Mae bioddiogelwch yn yr achos hwn yn cyfeirio ar fesurau sydd gennym ar waith i atal cyflwyno unrhyw rywogaeth estron i’r ynys. Y prif anifail rydyn ni’n poeni amdanyn nhw yw llygod mawr. Byddai cyflwyno llygod mawr i warchodfa fel Ynys Dewi yn cael effaith ddinistriol a radar sy’n nythu yma ac a radar y môr sy’n nythu dan ddaear yn benodol. Mae llygod mawr wedi cael eu dileu o Ynys Dewi unwaith yn ôl yn 2000. Gallwch ddarllen am y dileu a’r effaith gadarnhaol y mae wedi’i gael ar adar drycin Manaw mewn blog blaenorol yma.
Ond nid yw dileu llygod mawr yn ddigon i gadw bywyd gwyllt Ynys Dewi yn ddiogel, mae’n rhaid i ni barhau i fonitoro a rhoi mesurau caeth ar waith i sicrhau nad yw llygod mawr neu unrhyw rywogaethau eraill a allai fod yn niweidiol, fel llygod tŷ, mincod neu garlymod byth yn cyrraedd yr ynys.
Mae gennym fesurau a gwiriadau llym ar waith ar gyfer unrhyw ddanfoniadau i’r ynys ac i’r rhai ohonoch sydd wedi ymweld â’r ynys byddwch yn gwybod eich bod yn cael gwybod am bwysigrwydd bioddiogelwch yn y wybodaeth a roddir i chi gan y swyddfa gychod a gofynnir i chi wirio eich bagiau gan y criw ar y cwch ar y ffordd drosodd.
Rydym hefyd yn monitro’r ynys yn ofalus, rhag ofn y dylai unrhyw beth cyrraedd heb i ni sylwi. Mae gennym orsafoedd monitor o amgylch yr ynys ac rwyf yn gwirio'r rhain unwaith y mis i weld a oes unrhyw arwyddion o lygod mawr neu bethau eraill. Mae rhai o’r gorsafoedd yn flychau pren sy’n dal pad olrhain. Pad o inc yw hwn gyda cherdyn gwyn bob ochr, a’r syniad yw y bydd unrhyw anifail sy’n rhedeg trwy’r blwch yn gadael olion traed du ar y cerdyn. Mae rhai o’r blychau yn dal blociau cwyr a blas a fydd yn cael eu cnoi gan anifeiliaid ac yna rydyn ni’n gwirio am farciau dannedd. Rwy’n dod yn eithaf da am adnabod olion traed a marciau dannedd y llygoden bengron!
Mae’r gorsafoedd monitor dros ledled yr ynys gyda llawer mewn llefydd allweddol fel yr harbwr, y fferm a’r traethau lle rydyn ni’n cael llawer o fflotsam a jetsam yn golchi i’r lan.
Un o'r golygfeydd hyfryd rwy'n cael wrth gwirio'r orsafoedd monitro Just one of the lovely views i get while checking monitoring stations
One of the many important regular jobs here on Ramsey is our biosecurity monitoring. Biosecurity in this case refers to measures we have in place to prevent the introduction of any species alien to the island. The main species we are concerned about are rats. The introduction of rats to an island like Ramsey would have a devastating impact on ground nesting birds and on burrow nesting seabirds in particular. Rats have been eradicated from Ramsey once already back in 2000. You can read about the eradication and the positive impact it's had on our shearwaters in a previous blog here.
Just eradicating an invasive species isn’t enough to keep the wildlife of Ramsey safe, we must continue to monitor and to put strict measures in place to ensure rats or any other potentially harmful species such as house mice, mink or stoats never make it to the island. We have strict measures and checks in place for any deliveries to the island and for those of you who have visited the island you will know that you are told about the importance of biosecurity in the information given to you by the boat office and asked to check your bags by the crew on the boat on the way over.
We also monitor the island carefully, just in case anything should have arrived without us noticing. We have monitoring stations around the island in key places which I bait once a month and then check a week later to see if there are any signs of rats or other things. Some of the stations are wooden boxes which hold a tracker pad. This is a pad of ink with white card either side, the idea being that anything running through the box will leave inky footprints on the card. There are also boxes which hold flavoured wax blocks which will be chewed by rodents and we then check for teeth marks. I am getting pretty good at identifying rodent footprints and teeth marks! The monitoring stations are dotted all over the island with concentrations in key areas such as the harbour, the farm and beaches where we get large amounts of flotsam and jetsam washing ashore.
One of the wooden boxes at the base of a wall Un o'r blychau pren wrth gwaelod wal
Inside the box showing the ink tracking pad Tu fewn i'r blwch yn dangos y pad inc
An example of the footprints of the Ramsey vole (our most common culprit!) Esiampl o olion traed y llygoden bengron
Example of the footprints of a shrew Esiampl o olion traed chwistlen
A monitoring box containing chocolate and coconut flavoured wax chew blocks Blwch monitro yn cynnwys blociau cwyr blas siocled a cnau coco
A wax block that has been well chewed by the Ramsey vole, rat teeth marks would be much bigger Bloc cwyr sydd wedi'i cnoi gan llygoden bengron, byddai marciau dannedd llygoden mawr llawer yn fwy